CHUẨN HÓA MÔ HÌNH TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU NHIỆM VỤ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH TRONG TÌNH HÌNH MỚI
TS Nguyễn Thị Xuân Trung tá, ThS Nguyễn Văn Mạnh
Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Chuẩn hóa mô hình Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) là yêu cầu tất yếu; trực tiếp nâng cao chất lượng GDQPAN cho sinh viên; góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh dân dân vững mạnh, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trên cơ sở quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước về công tác GDQPAN mà trực tiếp là Quyết định số 638/QĐ-TTg ngày 21/5/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án thành lập các Trung tâm GDQPAN tại nhà trường Quân đội giai đoạn 2009 - 2015 và những năm tiếp theo; Quyết định số 161/QĐ-TTg Ngày 30/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt quy hoạch hệ thống trung tâm GDQPAN giai đoạn 2015 - 2020 và những năm tiếp theo; Quyết định số 2030/QĐ-BQP ngày 25/7/2020 của Bộ Quốc phòng về việc điều chỉnh, bổ sung danh sách liên kết GDQPAN; Quyết định số 1753/QĐ-TTg Ngày 05/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt quy hoạch hệ thống Trung tâm GDQPAN thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Thông tư Liên tịch 123/2015/TTLT-BQP-BGDĐT-BLĐTBXH, Thông tư số 05/2020/TT-BGDĐT. Bài viết khái quá quá trình hình thành, phát triển hệ thống Trung tâm GDQPAN trên cả nước; đi sâu phân tích làm rõ những thành tích đạt được của mô hình Trung tâm GDQPAN thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; trên cơ sở đó đề xuất, kiến nghị một số nội dung và những kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng và chuẩn hóa mô hình Trung tâm GDQPAN trên cả nước.
GDQPAN cho toàn dân nói chung, GDQPAN cho sinh viên nói riêng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng; là chủ trương lớn, nhất quán của Đảng và Nhà nước ta. Chỉ thị số 12- CT/TW ngày 03/5/2007 của Bộ Chính trị khóa X về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác GDQPAN trong tình hình mới khẳng định: “GDQPAN là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, việc phổ cập và tăng cường GDQPAN là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương bằng các hình thức phù hợp với từng đối tượng, kết hợp giáo dục thường xuyên với giáo dục tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, chú trọng giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, lịch sử truyền thống của Đảng, của dân tộc, lòng tự tôn dân tộc, ý thức sống và làm việc theo pháp luật, trong đó xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi công dân”. Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh số 30/2013/QH13 ngày 19/6/2013 xác định mục tiêu: “Giáo dục cho công dân về kiến thức quốc phòng và an ninh để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.
Cùng với quá trình xây dựng đất nước, GDQPAN được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt chú trọng. Qua mỗi giai đoạn cách mạng, trước những yêu cầu thực tiễn của đất nước, nội dung huấn luyện quân sự phổ thông được phát triển thành môn học Giáo dục quốc phòng (GDQP) trong hệ thống giáo dục quốc dân. Ngày 28/4/1981 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị 107-CT/TW về “Tăng cường công tác GDQP Nhân dân, chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng làm nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc”. Nghị quyết Trung ương 3 (khoá VII) đã chỉ rõ “Phải tăng cường công tác GDQP cho toàn dân, trước hết là đối với cán bộ các cấp, các ngành của Đảng và Nhà nước và thế hệ trẻ học sinh, sinh viên”. Nghị quyết 02-NQ/TW ngày 30/7/1987 của Bộ Chính trị đã quy định đưa nội dung đường lối quân sự của Đảng và nhiệm vụ quốc phòng vào chương trình học tập chính thức của các trường đào tạo, bổ túc cán bộ của Đảng và Nhà nước; đưa nội dung GDQP vào chương trình chính khoá của các trường trung học và đại học. Ngày 12/2/2001, Bộ Chính trị khóa IX ban hành Chỉ thị số 62- CT/TW về tăng cường công tác giáo dục quốc phòng toàn dân trước tình hình mới và khẳng định: “GDQP toàn dân là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, việc phổ cập và tăng cường GDQP toàn dân là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện thống nhất từ Trung ương đến địa phương bằng các hình thức phù hợp với từng đối tượng, kết hợp giáo dục thường xuyên với giáo dục tập trung có trọng điểm. Chú trọng giáo dục ý thức, tri thức và kỹ năng quân sự cần thiết cho toàn dân, kết hợp giáo dục lý thuyết với thực hành”.
Ngày 03/5/2007, Bộ Chính trị khóa X ban hành Chỉ thị số 12-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác Giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình mới”. Theo đó, môn học GDQP được đổi tên thành môn học GDQPAN (lồng ghép kiến thức giáo dục an ninh trong Giáo dục quốc phòng). Ngày 30/6/2013 Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật số 30/2013/QH13 Luật giáo dục quốc phòng và an ninh, có hiệu lực ngày 01/01/2014.
Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ GDQPAN cho sinh viên, Đảng, Nhà nước ta chủ trương thành lập và không ngừng hoàn thiện, chuẩn hóa hệ thống mô hình Trung tâm GDQPAN. Ngày 21/5/2009, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 638/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thành lập các Trung tâm GDQPAN tại nhà trường Quân đội giai đoạn 2009 - 2015 và những năm tiếp theo (16 trung tâm). Ngày 30/01/2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 161/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch hệ thống trung tâm GDQPAN giai đoạn 2015 - 2020 và những năm tiếp theo. Tính đến ngày 30/6/2020, toàn quốc có 62 trung tâm GDQPAN, trong đó có 42 trung tâm thuộc nhà trường, đơn vị Quân đội; 02 trung tâm thuộc Đại học Quốc gia; 02 trung tâm thuộc Trường đại học; 16 trung tâm thuộc Đại học vùng.
Ngày 25/7/2020, Bộ Quốc phòng ban hành Quyết định số 2030/QĐ-BQP về việc điều chỉnh, bổ sung danh sách liên kết GDQPAN, theo đó trên toàn quốc có 36 trung tâm GDQPAN thuộc các Đại học Quốc gia, Đại học vùng, Trường Đại học, Cao đẳng. Trong số 36 trung tâm GDQPAN, có 02 trung tâm GDQPAN do Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trực tiếp quản lý; 34 trung tâm còn lại được quản lý theo 2 hình thức: Trung ương quản lý (Bộ Giáo dục và Đào tạo; Bộ Quốc phòng; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Công thương...) và địa phương quản lý (Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố).
Ngày 05/12/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 1753/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch hệ thống Trung tâm GDQPAN thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, xác định mục tiêu cụ thể:
Đến năm 2030: Hệ thống trung tâm GDQPAN toàn quốc có 46 trung tâm trong đó 38 trung tâm đã được thành lập trước năm 2021, 08 trung tâm thành lập mới gồm các trung tâm GDQPAN trường: Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp, Đại học Lao động - Xã hội, Đại học Công Đoàn, Đại học Phạm Văn Đồng, Đại học Thủ Dầu Một, Cao đẳng Lào Cai, Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp Bà Rịa - Vũng Tàu, Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Cần Thơ; bảo đảm cho 100% sinh viên các trường Cao đẳng, cơ sở giáo dục đại học được học tập, rèn luyện, ăn, ở, sinh hoạt tập trung tại trung tâm theo nếp sống Quân đội và môi trường quân sự tại hệ thống trung tâm GDQPAN.
Tầm nhìn đến năm 2045: Hệ thống trung tâm GDQPAN đủ năng lực GDQPAN cho 100% sinh viên các trường Cao đẳng, cơ sở giáo dục Đại học; hướng tới đưa học sinh trung cấp nghề và học sinh trung học phổ thông vào học tập môn học GDQPAN tại các trung tâm GDQPAN. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị đồng bộ, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại vào giảng, dạy môn học GDQPAN cho các trung tâm; nâng cấp quy mô các trung tâm hiện có hoặc bổ sung quy hoạch thành lập mới các trung tâm GDQPAN đáp ứng nhu cầu cho lưu lượng sinh viên phát triển mới và học sinh trung cấp nghề, học sinh trung học phổ thông vào học tập môn học GDQPAN tại các trung tâm GDQPAN.
Về phân cấp quản lý: Công tác giáo dục Giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên hiện nay do Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện chức năng quản lý nhà nước và chịu trách nhiệm về nội dung, chương trình, tổ chức thực hiện chương trình Giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên và đánh giá kết quả Giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên trên phạm vi toàn quốc. Các trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh chịu sự quản lý trực tiếp về chuyên môn của Vụ Giáo dục quốc phòng và an ninh, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Đối với Trung tâm GDQPAN, người đứng đầu chịu trách nhiệm toàn diện về các mặt hoạt động của trung tâm là Giám đốc Trung tâm. Ban giám đốc gồm Giám đốc và các Phó giám đốc. Dưới Ban Giám đốc gồm các phòng, ban, khoa. Sự phân cấp về quản lý chuyên môn này là tập trung, thống nhất ở mọi cơ sở trong cả nước, tạo thuận lợi cho việc thực thi nhất quán, đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các cấp quản lý về GDQPAN.
Về mô hình quản lý: Hiện nay, cả nước có 3 mô hình chủ yếu:
Thứ nhất, Trung tâm GDQPAN thuộc nhà trường, đơn vị Quân đội quản lý.
Ưu điểm: Về đội ngũ: 100% giảng viên là sĩ quan Quân đội, có kinh nghiệm thực tiễn huấn luyện, quản lý bộ đội nên làm tốt việc giảng dạy, quản lý sinh viên. Về nội dung học tập, rèn luyện: sinh viên được học các học phần tập trung (cả lý thuyết và thực hành) đảm bảo tính chất, yêu cầu môn học; các đợt học hầu hết sinh viên được bố trí học tập, ăn ở, rèn luyện tập trung tại Trung tâm; thực hiện các chế độ trong ngày, trong tuần theo chế độ, nền nếp Quân đội; trang thiết bị dạy học bảo đảm yêu cầu môn học.
Nhược điểm: Về đội ngũ: ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy (đặc biệt là giảng dạy trực tuyến, các phương pháp dạy học tích cực), còn hạn chế. Về điều kiện đảm bảo: Một số trung tâm ở xa khó khăn trong việc đưa sinh viên đến học nên có thời điểm phải đưa sĩ quan đến giảng dạy tại trường.
Thứ hai, Trung tâm thuộc Đại học Quốc gia và Đại học Vùng
Quản lý về hành chính: Các Đại học Quốc gia, Đại học Vùng quản lý về hành chính, phối hợp đơn vị Quân đội cử sĩ quan biệt phái làm nòng cốt tham mưu và thực hiện nhiệm vụ GDQPAN.
Ưu điểm: Về đội ngũ: Giảng viên nòng cốt là sĩ quan Quân đội biệt phái và giảng viên chuyên trách (giảng viên cơ hữu) được đào tạo chuyên ngành Giáo dục quốc phòng và an ninh có kinh nghiệm giảng dạy, quản lý. Về nội dung học tập, rèn luyện: Sinh viên được học tập, rèn luyện, ăn ở tập trung theo nền nếp Quân đội; sinh viên được học các học phần tập trung (cả lý thuyết và thực hành) đảm bảo tính chất, yêu cầu môn học; đội ngũ giảng viên thích ứng linh hoạt với phương thức giảng dạy mới (cả trực tuyến và trực tiếp); cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy được bảo đảm tốt.
Nhược điểm: Về đội ngũ: Số lượng sĩ quan bị động, thiếu sự ổn định do phụ thuộc vào đơn vị Quân đội cử đi biệt phái. Về nội dung học tập, rèn luyện: Một số Trung tâm chưa đàm phán để bố trí đều lượng sinh viên trong từng khóa học nên có thời điểm quá tải, nhiều đợt không bố trí học tập, rèn luyện tập trung theo quy định môn học. Theo Thông tư liên tịch số 123/2015/TTLT-BQP-BGDĐT-BLĐTBXH ngày 05/11/2015 Quy định tổ chức, hoạt động của Trung tâm GDQPAN; liên kết GDQPAN của các Trường Cao đẳng, cơ sở giáo dục Đại học quy định Giám đốc Đại học Quốc gia, Đại học Vùng làm Giám đốc Trung tâm GDQPAN sẽ làm hạn chế tính chủ động, linh hoạt trong GDQPAN.
Thứ ba, Khoa, Trung tâm thuộc Trường đại học quản lý
Ưu điểm: Về đội ngũ: Hầu hết giảng viên chuyên trách (giảng viên cơ hữu) được đào tạo chuyên ngành GDQPAN, hợp đồng thỉnh giảng với một số sĩ quan nghỉ hưu. Cơ sở vật chất, trang thiết bị được quan tâm đầu tư, có cơ chế quản lý tự chủ để giải quyết nhanh các vấn đề phát sinh.
Nhược điểm: Về đội ngũ: Số lượng giảng viên còn thiếu so với nhu cầu thực tế, chủ yếu mời thỉnh giảng, không có sự gắn bó, không ràng buộc được trách nhiệm. Về nội dung học tập, rèn luyện: chủ yếu giảng dạy rải các cặp tiết (lý thuyết và thực hành) hoặc giảng kết hợp với các môn học khác nên ảnh hưởng đến kết cấu môn học, tính liên thông các nội dung học tập. Về cơ sở vật chất: thao trường, bãi tập cho các nội dung học thực hành (HP3,4) khó đảm bảo. Rất khó để tổ chức và thực hiện quản lý, rèn luyện sinh viên ăn ở tập trung theo nền nếp Quân đội; học phí khó kiểm soát.
Từ thực trạng trên có thể thấy: Mô hình Trung tâm thuộc Đại học Quốc gia và Đại học Vùng là ưu việt nhất bởi vì: Các trung tâm này có cơ sở vật chất đáp ứng tốt yêu cầu giảng dạy, rèn luyện sinh viên; có đội ngũ giảng viên nòng cốt là sĩ quan Quân đội biệt phái; thường xuyên được tập huấn, áp dụng phương pháp giảng dạy mới; các chế độ chính sách được đãi ngộ tốt hơn.
Mô hình Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Trung tâm GDQPAN thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập theo Quyết định số 225/QĐ/ĐHQG/TCCB ngày 21 tháng 7 năm 1997 của Giám đốc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Ngày 25 tháng 12 năm 1997, Trung tâm tổ chức Lễ ra mắt và chính thức đi vào hoạt động; ngày 25 tháng 12 năm 1997 trở thành Ngày Truyền thống Trung tâm GDQPAN theo Quyết định số 1189/QĐ-BTL ngày 12/12/2007 của Tư lệnh Quân khu 7.
Về chức năng, nhiệm vụ: Trung tâm GDQPAN là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, có tư cách pháp nhân, con dấu riêng và tài khoản tại ngân hàng, kho bạc nhà nước; có chức năng, nhiệm vụ GDQPAN, bồi dưỡng kiến thức QPAN theo quy định của pháp luật. Thực hiện nhiệm vụ Cơ quan thường trực Ban Chỉ huy Quân sự Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, tham mưu cho lãnh đạo Đại học Quốc gia về công tác quân sự, Quốc phòng theo quy định của cơ quan quân sự địa phương và hướng dẫn của Đại học Quốc gia; đồng thời, thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo cấp trên về giáo dục quốc phòng và an ninh; trải qua gần 27 năm hình thành, xây dựng và phát triển, Trung tâm GDQPAN thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã trải qua 3 lần đổi tên với 3 mô hình tổ chức:
Trung tâm GDQP (1997 -2012) với cơ cấu tổ chức bộ máy bao gồm: Ban Giám đốc và 06 đơn vị gồm: Phòng Đào tạo, Phòng Tổ chức - Hành chính - Chính trị, Phòng Hậu cần
- Kỹ thuật, Ban Quản lý nội trú, Khoa Giáo viên Chính trị và Khoa Giáo viên Quân sự.
Trung tâm GDQPAN sinh viên (2012-2017) với cơ cấu tổ chức bộ máy bao gồm: Ban Giám đốc; 04 phòng chức năng: Phòng Đào tạo, Phòng Hành chính – Tổng hợp, Phòng Quản lý sinh viên, Phòng Hậu cần, Tài chính, Kỹ Thuật; 03 khoa chuyên môn: Khoa Đường lối quân sự của Đảng, Khoa Công tác quốc phòng an ninh, Khoa Quân sự; các Hội đồng: Hội đồng Khoa học và Đào tạo; Hội đồng thi đua, khen thưởng.
Trung tâm GDQPAN (2017 đến nay) với cơ cấu tổ chức bộ máy bao gồm: Ban Giám đốc; 04 phòng chức năng: Phòng Đào tạo; Phòng Tổ chức - Hành chính; Phòng Quản lý sinh viên, Phòng Hậu cần, Tài chính, Kỹ Thuật; 02 khoa chuyên môn: Khoa Chính trị, Khoa Quân sự; các Hội đồng: Hội đồng Quản lý, Hội đồng Khoa học và Đào tạo; Hội đồng thi đua, khen thưởng.
Từ thực tiễn tổ chức mô hình Trung tâm cho thấy: Quá trình hình thành phát triển gắn với quá trình không ngừng nghiên cứu, hoàn thiện mô hình, cơ cấu tổ chức phù hợp và ưu việt hơn.
Với mô hình tổ chức như hiện nay đã phát huy tốt tính ưu việt của bộ máy, bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; cơ chế vận hành thông suốt đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ và tình hình thực tiễn; các phòng, khoa hoạt động với tính chuyên môn hóa cao, phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả trong tham mưu và triển khai thực hiện nhiệm vụ GDQPAN. Xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ và tình hình thực tiễn, Trung tâm đã tiên phong đổi mới cơ chế hoạt động; tham mưu, đề xuất và được Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh chấp thuận, phê duyệt Quy chế tổ chức hoạt động và thành lập Hội đồng quản lý Trung tâm; từ đó, Trung tâm là đơn vị đầu tiên trong hệ thống được tự chủ bảo đảm 100% chi thường xuyên (nhóm 2); đồng thời Trung tâm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào quá trình quản lý, điều hành và giáo dục, đào tạo như: phần mềm quản lý đào tạo, phần mềm quản lý sinh viên, quản lý quân trang, phần mềm quản lý vũ khí trang bị, phần mềm tổ chức góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy.
Công tác xây dựng đội ngũ: Trung tâm thường xuyên rà soát, đánh giá toàn diện về cơ cấu tổ chức, số lượng, chất lượng vị trí việc làm; tình hình sử dụng, sắp xếp nhân sự trong đơn vị; trên cơ sở đó xây dựng quy hoạch cán bộ và kế hoạch sử dụng cán bộ, viên chức, người lao động bảo đảm yêu cầu trước mắt và lâu dài. Hiên nay, Tổng số cán bộ, công chức, viên chức và người lao động: 87 người (công chức, viên chức: 42 đồng chí và sĩ quan biệt phái 45 đồng chí); Giảng viên: 56 (Giảng viên sĩ quan biệt phái: 45; Giảng viên cơ hữu: 11); Trình độ học vấn: Tiến sĩ (02); Thạc sĩ (19); Đại học (56). Đặc biệt, đội ngũ giảng viên của Trung tâm nòng cốt là sĩ quan biệt phái (45/56 chiếm tỷ lệ 80,36%); được đào tạo, bồi dưỡng cơ bản tại các học viện, nhà trường Quân đội, đã kinh qua nhiều vị trí lãnh đạo, quản lý, chỉ huy tại các đơn vị Quân đội; có kinh nghiệm cả trong lãnh đạo, quản lý và giảng dạy; tâm huyết, trách nhiệm với đơn vị, yêu nghề; có phẩm chất đạo đức trong sáng, là những tấm gương mẫu mực; vừa thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy, vừa là người trực tiếp truyền ngọn lửa cách mạng và phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” cho sinh viên, tạo sức lan tỏa và sức thuyết phục lớn trong công tác GDQPAN.
Từ mô hình tổ chức bộ máy ưu việt đã phát huy hiệu quả; Trung tâm đã hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ GDQPAN. Nổi bật là:
Thứ nhất, Đáp ứng yêu cầu quy mô giảng dạy ngày càng lớn
Với năng lực ban đầu là 15.000 sinh viên/năm; đến nay, Trung tâm đã liên kết, giảng dạy môn học GDQPAN cho 23 trường đại học, cao đẳng, với lưu lượng trung bình hàng năm đạt 45.000 sinh viên; số lượng sinh viên hoàn thành môn học tích lũy đến nay gần một triệu sinh viên. Theo Quyết định số 1537/QĐ-TTg ngày 05/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch hệ thống Trung tâm GDQPAN thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Trung tâm được Chính phủ quy hoạch giảng dạy 50.000 sinh viên/năm. Đây là niềm vinh dự, tự hào nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn, thách thức; tuy nhiên với vị thế, uy tín, bề dày kinh nghiệm, cơ sở vật chất bảo đảm tốt, đội ngũ chuyên nghiệp, Trung tâm sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Thứ hai, chất lượng giảng dạy, nghiên cứu khoa học có nhiều tiến bộ đột phá
Để nâng cao chất lượng giảng dạy, Trung tâm chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý kết hợp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào quá trình quản lý, giảng dạy; khuyến khích và tạo điều kiện cho đội ngũ giảng viên tham gia các lớp đào tạo nâng cao; thường xuyên mời chuyên gia tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kiến thức nhất là kỹ năng sư phạm; chuyển đổi mạnh mẽ từ phương pháp giảng dạy truyền thống sang phương pháp giảng dạy tích cực, lấy người học làm trung tâm, phát huy vai trò tích cực, chủ động của sinh viên; đến nay 100% giảng viên thuần thục phương pháp giảng dạy tích cực. Kết hợp chặt chẽ đổi mới phương pháp giảng dạy với đổi mới thi đánh giá kết quả môn học; nội dung thi lý thuyết theo hình thức trắc nghiệm trên máy tính với 04 bộ ngân hàng hơn 1.000 câu hỏi trắc nghiệm. Công tác thanh tra đào tạo được tiến hành thường xuyên, chặt chẽ, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.
Hàng năm, tổ chức tốt Hội nghị liên kết GDQPAN kết hợp giao lưu với các đơn vị, các trường liên kết tại nhiều địa điểm trên cả nước; thông qua đó, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và thống nhất thời gian, chương trình học tập, rèn luyện của sinh viên; khắc phục triệt để tình trạng quá tải vào thời gian cao điểm; đồng thời tăng cường mối quan hệ gắn bó bền chặt và trách nhiệm các trường liên kết trong phối hợp nâng cao chất lượng GDQPAN.
Với mục đích không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng giảng dạy, Trung tâm đã tiên phong xây dựng và thực hiện đánh giá chuẩn đầu ra môn học GDQPAN; đồng thời đẩy mạnh, khuyến khích, động viên cán bộ, giảng viên tích cực nghiên cứu khoa học; lấy kết quả nghiên cứu khoa học là một tiêu chí đánh giá chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ, giảng viên và bình xét thi đua, khen thưởng; số lượng đề tài nghiên cứu khoa học tăng hàng năm, đối tượng nghiên cứu mở rộng, chất lượng các đề tài được nâng cao. Tính đến hết nay, đã có 06 đề tài cấp cơ sở được nghiệm thu và được ứng dụng trong thực tiễn hoạt động tại Trung tâm mang lại kết quả tốt.
Bằng những cách làm bài bản và chặt chẽ, kết quả học tập của sinh viên được nâng lên qua từng năm; kết quả chung, trên 99% đạt yêu cầu, trong đó, trên 75% khá, giỏi. Kết thúc khóa học, sinh viên trưởng thành rõ nét về nhận thức, ý thức, trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đồng thời chứng minh mô hình Trung tâm GDQPAN, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong tổ chức giảng dạy môn học là phù hợp và hiệu quả.
Thứ ba, chất lượng công tác quản lý, rèn luyện sinh viên ngày càng được nâng cao.
Với đặc thù là Trung tâm lớn nhất cả nước về quy mô; do vậy, hiện nay Trung tâm vẫn đang duy trì tổ chức Phòng Quản lý sinh viên tương đối phù hợp; Trung tâm có ưu thế cơ sở vật chất bảo đảm tốt và đội ngũ sĩ quan biệt phái lớn, có nhiều kinh nghiệm trong công tác quản lý, huấn luyện, rèn luyện bộ đội. Vì vậy, công tác quản lý, rèn luyện sinh viên được thực hiện rất bài bản, chặt chẽ từ khâu tiếp nhận, phổ biến quy định đến quá trình quản lý, rèn luyện. Kết hợp giữa giáo dục với áp dụng chế tài hành chính; duy trì thực hiện các chế độ, nền nếp và triển khai thực hiện Quy chế đánh giá, rèn luyện sinh viên. 100% sinh viên học tập, sinh hoạt, rèn luyện tập trung tại Trung tâm theo nếp sống quân đội; chú trọng vận dụng linh hoạt thực hiện 11 chế độ trong ngày, 3 chế độ trong tuần phù hợp với đơn vị, như: Trực ban, trực chỉ huy, báo thức sáng, tập thể dục buổi sáng, chơi thể thao buổi chiều; ăn, uống tập trung theo đội ngũ; ngủ, nghỉ theo hiệu lệnh; sắp đặt nội vụ gọn gàng; xếp hàng điểm danh trước khi lên lớp; luyện tập điều lệnh đội ngũ; tổ chức hành quân rèn luyện, gác đêm. đã góp phần tạo nên ý thức tự giác học tập, tinh thần đoàn kết, tính kỷ luật và thói quen sinh hoạt tốt cho sinh viên.
Điểm nổi bật là, các hoạt động ngoại khóa được tổ chức thường xuyên, đa dạng, phong phú, tạo sân chơi lành mạnh cho sinh viên. Trung tâm phối hợp chặt chẽ với Đoàn, Hội sinh viên, Ban Công tác quốc phòng và an ninh các trường liên kết tổ chức phát động phong trào thi đua trong từng khóa học; các hoạt động ngoại khóa mang giá trị, ý nghĩa thiết thực như: Đồng diễn thể dục, thi đấu thể thao, giao lưu văn hóa, văn nghệ; tăng cường các kỹ năng mềm, kỹ năng tự vệ, kiến thức về phòng cháy chữa cháy, cứu nạn cựu hộ, kỹ năng sơ cứu y tế…Tổ chức tốt các hoạt động: Viếng Nghĩa trang liệt sĩ, thăm Mẹ Việt Nam anh hùng, thăm căn cứ cách mạng, di tích lịch sử và các đơn vị Quân đội như: Bảo tàng Quân khu 7, Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, các đơn vị Lữ đoàn 167, 171, 125, 681 thuộc Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân, các đơn vị Lữ đoàn Tăng Thiết giáp 26, Lữ đoàn Phòng không 77, Sư đoàn Bộ binh 5 thuộc Quân khu 7. Đặc biệt, Trung tâm đã ký Quy chế phối hợp tuyên truyền biển đảo với Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân; theo đó, trong từng khóa học, Trung tâm mời Báo cáo viên tổ chức “Thông tin thời sự”; kịp thời cung cấp cho sinh viên những kiến thức, thông tin và định hướng nhận thức, tư tưởng về tình hình biển đảo và tình hình chính trị thời sự nổi bật.
Với đặc thù lưu lượng sinh viên lớn, Trung tâm đặc biệt chú trọng công tác y tế cơ sở, chăm sóc sức khỏe cho sinh viên. Ký hợp đồng hợp tác hỗ trợ y tế với Bệnh viện Quân dân y Miền Đông, bố trí cán bộ y tế trực 24/24 giờ để phục vụ thăm khám, sơ cứu các trường hợp bệnh thông thường, bố trí xe cấp cứu trong các trường hợp khẩn cấp, đồng thời đảm bảo cơ số thuốc cần thiết, tham gia kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm tại các nhà ăn, căn tin... đảm bảo tốt vệ sinh khu vực nhà ở sinh viên, các công trình công cộng, phòng chống dịch bệnh; nhiều năm qua công tác chăm sóc y tế cho sinh viên được thực hiện tốt, không để xảy ra dịch bệnh, không có trường hợp ngộ độc tập thể.
Bằng nhiều biện pháp đồng bộ và toàn diện, kết quả đánh giá, khen thưởng qua các năm cho thấy, số lượng tập thể và cá nhân sinh viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được biểu dương, khen thưởng ngày càng tăng, số lượng sinh viên vi phạm bị xử lý kỷ luật giảm mạnh. Hiệu quả của công tác quản lý, rèn luyện sinh viên được kiểm nghiệm qua thực tiễn; kết thúc khóa học, sinh viên có sự trưởng thành rõ rệt về nhận thức, ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong, nếp sống tập thể, góp phần nâng cao nhận thức về lý tưởng cách mạng, ý thức, trách nhiệm công dân trong bảo vệ Tổ quốc. Kết quả đó đã minh chứng mô hình cơ cấu tổ chức và hoạt động quản lý, rèn luyện sinh viên là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp đối với một đơn vị có quy mô giảng dạy lớn như Trung tâm.
Thứ tư, thường xuyên quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khang trang, xanh – sạch – đẹp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Để đáp ứng yêu cầu công tác giảng dạy, quản lý và rèn luyện sinh viên Trung tâm đã nỗ lực xây dựng cơ sở hạ tầng qua nhiều giai đoạn; kết hợp Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp và tiên phong vay vốn đẩy mạnh đầu tư xây dựng, củng cố cơ sở vật chất từng bước hiện đại, đồng bộ, bảo đảm quy mô giảng dạy 45.000 sinh viên/năm.
Cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy gồm: Hội trường Võ Nguyên Giáp 400 chỗ, 02 khu giảng đường với 25 phòng học sức chứa 150 sinh viên/ phòng, trong đó có 04 phòng học chuyên dùng; 25 bãi tập thực hành; hệ thống thao trường chiến thuật, mô hình có thể phục vụ huấn luyện cùng lúc 6 đại đội; hệ thống giảng dạy, tuyên truyền trực tuyến kết nối hội trường và các giảng đường; 02 phòng thi trắc nghiệm lý thuyết 300 máy tính; hệ thống kho vật chất huấn luyện, kho quân trang. Đặc biệt, Trung tâm được Bộ Quốc phòng hỗ trợ thiết bị tập bắn MBT-03, TBS-19... tạo cho các buổi học kỹ thuật bắn súng trở nên hấp dẫn, sát thực tế chiến đấu, giúp sinh viên nắm chắc, hiểu sâu từng nội dung.
Cơ sở vật chất phục vụ nội trú gồm: 05 dãy nhà ở sinh viên 4 tầng; 02 nhà ăn sinh viên, bảo đảm phục vụ 3.600 sinh viên/lượt; sân chào cờ, bãi tập luyện thể lực và nhiều sân chơi thể thao khác. Vũ khí, trang bị, mô hình học cụ, quân trang đảm bảo phục vụ giảng dạy, học tập, huấn luyện được áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.
Với sự quan tâm đầu tư xây dựng bài bản và củng cố liên tục, đến nay Trung tâm là một trong những đơn vị có cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại, chính quy, khuôn viên, cảnh quan sáng – xanh – sạch – đẹp, tạo môi trường thuận lợi để sinh viên học tập và rèn luyện.
Thứ năm, Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cơ quan thường trực Ban Chỉ huy Quân sự Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Cùng với thực hiện nhiệm vụ chính trị, Trung tâm đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Cơ quan thường trực Ban Chỉ huy Quân sự Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; tham mưu, hướng dẫn thành lập, kiện toàn Ban Chỉ huy Quân sự 11 đơn vị thành viên; hướng dẫn, kiểm tra các đơn vị huấn luyện, xây dựng lực lượng, kiện toàn văn kiện sẵn sàng chiến đấu, luyện tập các phương án sát thực tế; tổ chức hội thi, hội thao quốc phòng và các hoạt động giao lưu góp phần nâng cao chất lượng hoạt động. Hàng năm hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện các khối đội ngũ tự vệ Đại học quốc gia tham gia duyệt đội ngũ Lễ ra quân huấn luyện LLVT Thành phố Hồ Chí Minh. Hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ huy Quân sự đã góp phần quan trọng cùng các lực lượng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn và bảo vệ cơ quan, nhà trường an toàn tuyệt đối.
Thứ sáu, tăng cường mở rộng quan hệ đối ngoại góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục quốc phòng và an ninh
Công tác đối ngoại có nhiều đột phá rất tích cực; Trung tâm chú trọng giữ vững mối quan hệ hợp tác với các đơn vị liên kết truyền thống, đồng thời tăng cường mở rộng mối quan hệ hợp tác gắn bó, ký kết quy chế phối hợp với nhiều đơn vị trong và ngoài hệ thống, trên nhiều lĩnh vực công tác. Tiêu biểu như: Cục Chính trị/Quân khu 7, Bộ Tư lệnh Vùng 2, Bộ Tư lệnh Vùng 4 Hải quân, Bệnh viện Quân dân y miền Đông, Bảo tàng Quân khu 7, Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, Trung đoàn 152/Quân khu 9 xã đảo Thổ Chu, Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học quốc gia Hà Nội, Đại học Thái Nguyên, Đại học Cần Thơ ..
Hàng năm cử cán bộ tham gia Đoàn công tác thăm, tặng quà, giao lưu với cán bộ, chiến sĩ Quần đảo Trường Sa và Nhà Giàn DK góp phần tuyên truyền, bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Tổ chức ký kết Thỏa thuận hợp tác với Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh triển khai Vườn ươm thực hiện Chương trình “Một triệu cây vì biển đảo Tổ quốc, vì quê hương Việt Nam xanh” của Chính phủ.
Thường xuyên phối hợp với các đơn vị trong Cụm thi đua, các đơn vị kết nghĩa và các đơn vị Quân đội đẩy mạnh các hoạt động dân vận, chính sách, “Đền ơn đáp nghĩa”; xây dựng nhà tình nghĩa quân dân; thăm, tặng quà gia đình chính sách, gia đình có hoàn cảnh khó khăn; tăng cường mối quan hệ đoàn kết, gắn bó với các cơ quan, đơn vị, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân trên địa bàn.
Công tác GDQPAN cho sinh viên có vị trí, vai trò rất quan trọng, đây là lực lượng tri thức trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước, làm nòng cốt cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; chuẩn hóa mô hình Trung tâm GDQPAN là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta nhằm chuẩn hóa mô hình, cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành và thống nhất công tác quản lý Nhà nước về GDQPAN; trực tiếp quyết định nâng cao chất lượng GDQPAN trong tình hình mới.
Chuẩn hóa mô hình Trung tâm GDQPAN phải quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, các văn bản quy phạm pháp luật về GDQPAN và phù hợp với tình hình thực tiễn. Quá trình triển khai tổ chức thực hiện phải bài bản, có lộ trình, không ngừng hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp; huy động mọi nguồn lực tham gia; tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát của cơ quan chuyên môn; thường xuyên sơ, tổng kết, rút kinh nghiệm để từng bước hoàn thiện mô hình vừa bảo đảm tính pháp lý, tính thực tiễn và tính ưu việt.
Trung tâm GDQPAN, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trải qua gần 27 năm xây dựng và phát triển với ba lần hoàn thiện cơ cấu tổ chức; thực tiễn đã chứng minh là mô hình phù hợp và ưu việt; chất lượng giảng dạy, quản lý, rèn luyện sinh viên không ngừng được nâng lên; Trung tâm đã phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, tiên phong trên nhiều lĩnh vực; huy động được nhiều nguồn lực cho phát triển; luôn hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ; khẳng định kinh nghiệm bề dày, chất lượng, uy tín và vị thế là Trung tâm lớn nhất cả nước về quy mô giáo dục quốc phòng và an ninh.
Chuẩn hóa mô hình Trung tâm GDQPAN là đòi hỏi tất yếu của công tác GDQPAN; đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành; đồng thời phát huy tinh thần trách nhiệm, chủ động, sáng tạo của các Trung tâm để hoàn thiện, chuẩn hóa mô hình Trung tâm GDQPAN theo Đề án 1753/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; trực tiếp nâng cao chất lượng GDQPAN đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Kiến nghị, đề xuất
1. Kính đề nghị Vụ Giáo dục quốc phòng và an ninh phối hợp các cơ quan liên quan nghiên cứu, tham mưu Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Hội đồng GDQPAN Trung ương ban hành văn bản hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật vừa bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất, vừa bảo đảm tính đặc thù tạo hành lang pháp lý thông suốt nâng cao chất lượng công tác giáo dục quốc phòng và an ninh.
2. Hiện nay, các Trung tâm Giáo giáo dục quốc phòng và an ninh trên cả nước khác nhau về tính chất, quy mô, mục tiêu phát triển; do vậy không nên quy định cứng nhắc về cơ cấu tổ chức bộ máy; cần có cơ chế mở để phát huy tính chủ động, sáng tạo, nguồn lực của các Trung tâm; chú trọng ưu tiên cơ chế, chính sách cụ thể đối với các Trung tâm có quy mô lớn, các Trung tâm được tự chủ.
3. Giáo trình giáo dục quốc phòng và an ninh (Dùng cho sinh viên các trường Đại học, Cao đẳng), Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, năm 2019, nhiều nội dung đã cũ, chưa cập nhật chủ trương, Nghị quyết mới của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước về công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Chính vì vậy, kính đề nghị Vụ Giáo dục quốc phòng và an ninh tham mưu Bộ Giáo dục và đào tạo chỉ đạo cơ quan chuyên môn sớm biên soạn, ban hành bộ giáo trình mới phù hợp với tình hình thực tiễn.
4. Đề án 607/QĐ-TTg, ngày 24/4/2014 của Thủ tướng Chính phủ về “Đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh cho các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, trung cấp nghề, cao đẳng nghề và các cơ sở giáo dục đại học đến năm 2020” đã được triển khai thực hiện và chứng minh rất phù hợp. Tuy nhiên, hiện nay số lượng giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh được đào tạo theo Đề án 607/QĐ-TTg tại các Trung tâm còn thiếu; đội ngũ sĩ quan biệt phái vẫn giữ vai trò nòng cốt trong tham mưu và trực tiếp làm nhiệm vụ giảng dạy. Từ thực tiễn trên, kính đề nghị Vụ Giáo dục quốc phòng và an ninh phối hợp, tham mưu Hội đồng Giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương chủ trương tiếp tục sử dụng sĩ quan biệt phái làm nòng cốt trong công tác giảng dạy quốc phòng và an ninh tại các Trung tâm. Đồng thời tham mưu Chính phủ sơ kết Đề án 607/QĐ-TTg, và cho chủ trương mở mã ngành đào tạo giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh bậc sau đại học để phù hợp với Luật Giáo dục đại học và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình mới./.